مفهوم سرمایه گذاری: ” به تعویق انداختن مصرف فعلی برای دستیابی به مصرف بیشتر در آینده“به همین شیوه، هنگامی که افراد سهام یا دیگر دارایی‌های مالی می‌خرند، در حال به تعویق انداختن مصرف هستند، یعنی سرمایه‌گذاری می‌کنند.
هر سرمایه‌گذاری پیش از سرمایه‌گذاری باید با دو مفهوم مهم در این بازار آشنا باشد. یعنی باید بداند: مفهوم ریسک و بازده در بورس چیست و هر کدام چه اهمیتی دارند؟
ریسک چیست؟
ریسک به معنای احتمال عدم موفقیت است ریسک پذیری پذیرفتن این واقعیت است که ما در این لحظه از فرصت هایی چشم پوشی می‌کنیم تا در آینده فرصت‌های بیشتری داشته باشیم و در حقیقیت خطر و فرصت را در کنار هم می‌بینیم. هر چه میزان رشد و پیشرفت انسان بیشتر می‌شود، در معرض تصمیم‌گیری ها و پیچیدگی های بیشتری قرار می‌گیرد و در معرض ریسک‌های بیشتری قرا می‌گیرد.
ریسک سرمایه گذاری چیست؟
در مفهوم مالی به احتمال اختلاف میان بازده مورد انتظار و بازده واقعی ریسک گفته می‌شود. این انحراف بازده می‌تواند مثبت یا منفی باشد، هر اندازه احتمال عدم موفقیت در سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، در اصطلاح گفته می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری بیشتر خواهد بود.
اصل ثابتی در سرمایه‌گذاری وجود دارد مبنی بر اینکه سرمایه‌گذار از ریسک و خطر گریزان و به سمت بازده و سود تمایل دارد؛ به همین خاطر است که سرمایه‌گذاران ریسک گریز از ورود سرمایه خود به جایی که خطر و ریسک وجود دارد یا افق نامشخصی در برابر سود و اصل سرمایه‌شان هست، امتناع می‌کنند.ریسک گریزی را می‌توان اینطور بیان کرد که سرمایه گذاران طرح‌های مخاطره‌آمیز را نمی پذیرد مگر آنکه بازده مورد انتظار طرح خیلی بالا باشد.
سرمایه‌گذاران را از منظر پذیرش ریسک می‌توان به سه دسته تقسیم نمود:
افراد ریسک‌گریز: این افراد استراتژی محافظه‌کارانه دارند. یک شخص ریسک گریز ترجیح می‌دهد که بازده مطمئن بدست آورد و در حالتی که درصد احتمال بالای موفقیت مطرح باشد شرکت خواهد کرد.
افراد ریسک‌پذیر: این افراد استراتژی جسورانه دارند و شخص در این حالت خواهان پذیرش ریسک است و تمایل دارد شانس خود را بیازماید.
افراد خنثی نسبت به ریسک: سومین گروه افرادی هستند که به اصطلاح آنها را ریسک خنثی می‌نامند. این افراد ارزش پولی را مقدار ارزش اسمی آن می‌دانند.
انواع ریسک در بازار های مالی :
در یک تقسیم بندی کلی ریسک به دو نوع اساسی تقسیم می‌شود.
ریسک سیستماتیک : این نوع ریسک مربوط به کل بازار بوده و سرمایه گذار نقشی در کنترل آن ندارد و غیر قابل حذف است. این ریسک تنها به یک شرکت و یا یک صنعت خاص محدود نبوده و کل بازار را در بر می‌گیرد. این نوع ریسک غیرقابل پیش‌بینی و اجتناب ناپذیر است. مواردی نظیر سیاست های اقتصادی، نرخ تورم، شرایط سیاسی بر سود سهام و ارزش سرمایه تاثیرگذار است و سرمایه‌گذار دخالتی در آنها ندارد
ریسک غیر سیستماتیک : این نوع ریسک مرتبط با یک سهم یا یک صنعت خاص است، این ریسک قابل حذف بوده و می‌توان آن را کاهش داد. مثلا زمانی که یک شرکت در اثر اشتباه در تصمیم گیری های کلان و مدیریت ضعیف با چالش مواجه می‌شود و ارزش سهام ان پایین می‌آید، سرمایه گذار می‌تواند با بررسی وضعیت شرکت از خرید سهام چنین شرکتی اجتناب کند.
به جز دو مورد فوق، انواع دیگری نیز از ریسک وجود دارد که برخی زیرمجموعه همین دو نوع ریسک هستند.
بازدهی در بورس چیست؟
بازدهی یک سهم را می‌توان تفاوت قیمت یک سهم در ابتدای سرمایه‌گذاری با قیمت فعلی آن، تقسیم بر قیمت ابتدایی در نظر گرفت. بنابراین بازدهی یک سهم می‌تواند مثبت یا منفی باشد. بنابراین وقتی می‌گوییم چنانچه ریسک یک سهم زیاد باشد، بازدهی آن هم بیشتر است، به این معناست که هم بازدهی منفی آن می‌تواند بیشتر باشد و هم بازدهی مثبت آن. یعنی اگر می‌خواهید روی سهمی سرمایه‌گذاری کنید که ریسک بالایی دارد، باید انتظار افزایش و افت قیمت را با هم و به یک اندازه داشته باشید. میزان بازدهی سهام یک شرکت به عملکرد آن شرکت بستگی دارد. اگر عملکرد آن خوب باشد، بازده مثبت و رو به افزایش خواهد بود و در غیر اینصورت، نباید توقع بازده بالا یا حتی مثبتی داشت.
همانطور که از تعاریف ریسک و بازده مشخص شده است، ریسک و بازده رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند. به این ترتیب سرمایه‌گذاری که به دنبال بازدهی بالاست باید ریسک بیشتری را بپذیرد. از طرف دیگر اگر سرمایه‌گذاری توانایی پذیرش ریسک بالا را نداشته باشد، نباید انتظار بازدهی بالایی را هم داشته باشد.
بنابراین تمام تصمیمات یک سرمایه‌گذار بر مبنای رابطه بین این دو مفهوم است. هر سرمایه‌گذاری می‌خواهد سود بالاتر را در کنار ریسک کمتر داشته باشد و این باعث می‌شود موقعیت‌های متفاوتی برای سرمایه‌گذاران ایجاد شود. به عبارتی سرمایه‌گذار باید میزان ریسک پذیری خود را بسنجد و بعد بر اساس آن دست به سرمایه‌گذاری بزند. حال به معرفی روش های سرمایه گذاری در بورس می پردازیم.
روش‌های سرمایه‌گذاری در بورس :
سرمایه‌گذاری در بورس به دو روش مستقیم(بدون واسطه) و غیرمستقیم(با واسطه) انجام می‌پذیرد. در سرمایه‌گذاری مستقیم فرد سرمایه‌گذار می‌تواند مستقیماً وارد بورس شود و اوراق بهادار موردنظر خود را خریداری کند. در این روش فرد باید تخصص و وقت کافی برای بررسی وضعیت بازار و سهامی که می‌خواهد خریداری کند داشته باشد.اما در روش سرمایه گذاری غیر مستقیم که این نوع از سرمایه گذاری مناسب اشخاصی است که به دلایلی فرصت، اطلاعات و یا مهارت کافی را برای بررسی و تحلیل و خرید و فروش سهام ندارند توصیه می شود. در این روش، فرد سرمایه گذار مدیریت سرمایه خود را به دست افرادی حرفه ای می سپارد که هم مهارت و دانش مالی بالایی دارند و هم بیشتر وقتشان را مستقیما صرف بررسی تحلیل گزینه های مختلف سرمایه گذاری می کنند. در نتیجه سرمایه شما توسط یک تیم حرفه ای مدیریت می شود.
در حال حاضر دو روش برای سرمایه گذاری به صورت غیر مستقیم در بورس وجود دارد که شامل
۱)سرمایه گذاری از طریق صندوق های سرمایه گذاری
۲)سرمایه گذاری با استفاده از شرکت های سبدگردان
می باشد.
که مفهوم هرکدام را صورت جداگانه شرح میدهیم.
۱)سرمایه گذاری از طریق صندوق های سرمایه گذاری
صندوق سرمایه‌گذاری مجموعه‌ای از سهام، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار است که فرصت سرمایه گذاری واسطه‌ای را برای شما بوجود می‌آورد. اغلب افرادی که قصد سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و با حداقل ریسک در بورس را دارند، جامعه هدف صندوق‌ها محسوب می‌شوند و درواقع صندوق‌های سرمایه‌گذاری که زیر نظر سازمان بورس و برخی بانک‌ها و موسسه‌های اعتباری فعالیت می‌کنند، نقش واسطه مالی را برای این افراد ایفا می‌کنند تا سرمایه‌گذاری کم ریسک‌تر و حرفه‌ای‌تری داشته باشند.
انواع صندوق های سرمایه گذاری :
صندوق‌های سرمایه‌گذاری را به‌واسطه نوع سرمایه‌گذاری و ترکیب دارایی‌ها که دارند و اهدافی که دنبال می‌کنند می‌توان دسته‌بندی کرد. صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت، صندوق سرمایه‌گذاری سهامی، صندوق سرمایه‌گذاری مختلط، صندوق قابل معامله، صندوق‌های نیکوکاری، صندوق مبتنی بر طلا، صندوق‌های بازار گردان ازجمله آنها هستند که در بین آنها صندوق‌های درآمد ثابت، سهامی ،مختلط و قابل معامله در اولویت سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران هستند.
صندوق سرمایه گذاری درآمد ثابت :
صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت بهترین انتخاب برای شماست. بیشترین حجم دارایی این صندوق‌ها (بعضاً تا ۹۰ درصد) در قالب سپرده‌های بانکی، گواهی سپرده بانکی اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار سرمایه‌گذاری می‌شود. ضمن اینکه بخش اندکی از دارایی صندوق نیز در بورس سرمایه می‌شود. سود غالبا تضمین‌شده این صندوق‌ها در مقاطع عمدتاً در مقاطع یک‌ماهه و بعضاً در مقاطع سه‌ماهه پرداخت می‌شود. مشتریانی که به هر دلیل در کوتاه‌ترین زمان ممکن (حداقل یک ماه) نیاز به دریافت سرمایه خود باشند، به‌راحتی می‌توانند با ابطال واحدهای خود، سرمایه‌شان را به‌صورت نقدی دریافت کنند.
ویژگی های اصلی :
- حداقل سود تضمین شده
- بازدهی معموال بیشتر از سود بانکی
- ریسک پایین
- معموال پرداخت سود دوره ای دوره ای دارند
- قابلیت نقد شوندگی در هر زمان
صندوق سرمایه گذاری سهامی :
با توجه به اینکه حداکثر دارایی‌های این صندوق (حداقل ۷۰ درصد) به‌صورت سهام در بورس سرمایه‌گذاری می‌شود، امکان تضمین حداقل سود برای مشتریان وجود ندارد و به همین دلیل ریسک سرمایه‌گذاری در آن بالاست. این صندوق بیشتر مدنظر آن دسته از سرمایه‌گذارانی است که اهل ریسک هستند و تمایل دارند باواسطه قرار دادن صندوق سرمایه‌گذاری و استفاده از تجربیات کارشناسان و مدیران صندوق در بورس فعالیت داشته باشند.
ویژگی های اصلی :
- سود تضمین شده ندارد .
- سطح ریسک بالاتر
- امکان سودآوری بیشتر نسبت به صندوق با درآمد ثابت
- قابلیت نقد شوندگی در هر زمان
- مناسب برای افرادی که عالقه مند به سرمایه گذاری در بورس هستند ولی زمان و دانش کافی را ندارند
صندوق سرمایه گذاری مختلط:
اگر برای سرمایه‌گذاری حد وسطی از ریسک‌پذیری را دارید، صندوق مختلط بهترین انتخاب برای شما خواهد بود. در این صندوق، حداقل ۴۰ درصد از میزان دارایی‌ها به‌صورت سپرده بانکی و اوراق مشارکت و مابقی دارایی‌ها در بورس سرمایه‌گذاری می‌شود. با توجه به سرمایه‌گذاری بخشی از دارایی‌ها در بورس، سود تضمین‌شده در این صندوق وجود ندارد اما احتمال سوددهی بیشتر نسبت به صندوق درآمد ثابت وجود دارد.
ویژگی های اصلی:
- سود تضمین شده ندارد .
- سطح ریسک متوسط
- امکان سودآوری بیشتر نسبت به صندوق با درآمد ثابت
- قابلیت نقد شوندگی در هر زمان را دارد .
صندوق سرمایه گذاری قابل معامله در بورس :
فعالیت اصلی این صندوق ها سرمایه گذاری در اوراق بهادار یا دارایی فیزیکی است که به عنوان دارایی پایه صندوق در نظر گرفته می شود عملکرد صندوق به عملکرد دارایی پشتوانه آن بستگی دارد مهم ترین ویژگی این صندوق ها داد و ستدپذیری واحدهای سرمایه گذاری آنها در بازار سرمایه است. معامله واحدهای این نوع از صندوق ها به شیوه معامالت سهام عادی،در سامانه معامالتی بازار فرابورس ایران صورت می پذیرد.
۲)سرمایه گذاری با استفاده از شرکت های سبدگردان:
براساس قانون بازار اوراق بهادار، سبدگردان شخصیتی حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به‌منظور کسب انتفاع، به خریدوفروش اوراق بهادار برای سرمایه‌گذار می‌پردازد. به‌بیان‌دیگر سبدگردانی عبارت از تصمیم به خرید، فروش یا نگهداری اوراق بهادار به‌نام سرمایه‌گذار معین توسط سبدگردان در قالب قراردادی مشخص، جهت کسب انتفاع برای سرمایه‌گذار است و منظور از سبد اختصاصی، مجموع دارایی‌های موضوع سبدگردانی(اعم از وجه نقد،سهام،اوراق خزانه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق سکه بهار آزادی و …) است که به مشتری معینی تعلق دارد. اما نکته جالب اینجاست: سبدگردان فقط زمانی از شما کارمزد کسر خواهد کرد که بتواند بیش از سود بانکی برای شما سود بسازد، بنابراین بیشترین تلاش خود را خواهد کرد تا سودی بیشتر از سود بانکی برای شما کسب کند تا خود نیز بتواند کارمزد خود را بدست آورد. میزان کارمزد سبدگردانی در شرکت‌ها متغیر است.
شاخصه های بهترین سبدگردان بورس چیست؟
- انتخاب سبدگردان متخصص و قابل اعتماد
- بررسی سابقه شرکت سبدگردان در مدیریت سرمایه
- انتخاب سبدگردانی که تیم تحلیل گر قوی و متخصص دارد.
- بررسی خدماتی که سبدگردان به سرمایه گذار ارائه می دهد.
- توجه به کارمزدی که شرکت سبدگردان دریافت میکند.
نتیجه گیری:
از قدیم گفته اند همه تخم مرغ های خود را در یک سبد نگذارید. یکی از راه های کاهش ریسک سرمایه گذاری ، تنوع‌بخشی به دارایی‌ها می‌باشد. در واقع با سرمایه‌گذاری در چند سهام، ریسک کلی سبد سهام کمتر از مجموع ریسک‌های تک تک سهام خواهد شد. استفاده از تنوع‌بخشی این امکان را فراهم میکند که با کنار هم قراردادن دارایی‌های مالی متنوع ریسک کمتری را متحمل شویم. استفاده از سهام مختلف در سبد سرمایه‌گذاری موجب کاهش ریسک غیر سیستماتیک می‌گردد.
تنوع‌بخشی باید با استفاده از تحلیل ریسک و با دانش کافی انجام پذیرد، افرادی که دارای دانش و زمان کافی نمی‌باشند بهتر است از روش های غیر مستقیم سرمایه گذاری استفاده کنند. به شرکت‌های مدیریت دارایی مراجعه کرده تا بتوانند با استفاده از سرویس‌های مالی آنها، ریسک سرمایه‌گذاری خود را مدیریت کنند.
شرکت‌های مدیریت دارایی در ابتدا با تحلیل ریسک و میزان خطرپذیری سرمایه‌گذار، کار خود را آغاز می‌کنند، سپس کارشناسان و تحلیل‌گران با بررسی علایق و سوابق سرمایه‌گذاری فرد و با استفاده از مدل‌های علمی‌و تجربی اقدام به تشکیل سبد سرمایه‌گذاری برای فرد می‌نمایند.
